Regions
Region ABOV
Region leży w gęsto zasiedlonej kotlinie otoczonej górami oferującymi doskonałe możliwości rekreacji i turystyki. Od północnego zachodu w masyw Czarnej Góry wcina się rzeka Hornad. Imponujące porośnięte lasem pasmo Gór Wołowskich odsłania swoją dumę, szczyt Kojszowska Hala. Południowo-zachodnia część regionu może się poszczycić ciekawymi krajobrazami krasowymi z płaskowyżami. Od wschodu granicę regionu wyznaczają wulkaniczne Góry Slańskie, które po raz ostatni doświadczały erupcji w młodszym trzeciorzędzie.
| Ośrodkiem administracyjnym, kulturalnym i społecznym regionu są Koszyce. Rozwój tego miasta wojewódzkiego wiązał się ze strategicznym położeniem na szlaku handlowym. Dogodna lokalizacja przyczyniła się do rozkwitu przede wszystkim w XIV i XV wieku. Z tego okresu pochodzi wiele przepięknych obiektów, jak choćby górująca nad starówką i przykuwająca wzrok katedra św. Elżbiety. Do uprawiania turystyki w regionie Abov doskonale nadają się Góry Slańskie i Wołowskie. Największą popularnością cieszą się wycieczki na skalisty szczyt Sivec (781 m n.p.m.), z którego roztacza się ładny widok na całą dolinę Hornadu. Dumą regionu jest jedno z najciekawszych zjawisk wulkanicznych unikalnych w skali światowej – Gejzer Herlański (Herliansky gejzír). Do ciekawostek słowackiej części Abova zalicza się także Wąwóz Zadielski (Zádielska tiesňava) i ruiny Zamku Turniańskiego (Turniansky hrad). Wśród atrakcji nie może zabraknąć wody oraz urokliwych jezior Izra i Malá Izra. Nad zalewem Ružín (Ružínska priehrada) można spróbować swoich sił w sportach wodnych. Jednak tym, co najbardziej kojarzy się z Abovem, jest wmieszanie się rodu Abów w politykę na najwyższych szczeblach, czego fatalną konsekwencją była krwawa bitwa pod Rozhanovcami, która rozegrała się 15 lipca 1312 roku. |
Najbardziej znane miejsca
Bramą do Abova od zachodu jest górne piętro Wąwozu Zadielskiego. Obszerny skalisty wąwóz krasowy ma 3 km długości. Niecodzienne formacje skalne przyciągają wspinaczy, którzy najchętniej wybierają tzw. Głowę Cukru (Cukrová homoľa). Niedaleko stąd znajdują się ruiny Zamku Turniańskiego z okrągłymi basztami działowymi.
W miejscowości Jasov można zobaczyć klasztor zakonu norbertanów z parkiem francuskim, stawami rybnymi z XV wieku i unikalną barokową świątynią. Ciekawostką jest fakt, że klasztor ma dokładnie 365 okien. Znajduje się tu także wyjątkowo cenna biblioteka klasztorna, której fundamenty zakonnicy zaczęli kłaść już w XIII wieku. Dziś liczy ponad 80 tysięcy wolumenów. Jaskinia Jasowska (Jasovská jaskyňa) w 1846 roku jako pierwsza na Słowacji została udostępniona do zwiedzania. Rosnąca w Jasovie sekwoja olbrzymia sięga wysoko ponad dachy kompleksu klasztornego.
Ruiny gotyckiego zamku Slanec z XIII wieku dziś już tylko symbolicznie strzegą miejscowości Slanec, ale do 1697 roku budowla pełniła funkcję obronną. Zamek podpalono z rozkazu Jerzego II Rakoczego, ale zachowała się charakterystyczna okrągła wieża zamkowa Nebojsa, która przyciąga wzrok turystów.
Jeśli przeniesiecie się w czasie do okresu okupacji tureckiej, dotrzecie do górskiego jeziora Izra położonego na wysokości 455 m n.p.m. Według legendy Izra była córką wielkiego wezyra tureckiego, dowódcy wojsk, które podporządkowały sobie całą posiadłość Slanec.
Stąd droga prowadzi do prawdopodobnie jedynego w całej Europie chłodnego gejzeru w miejscowości Herľany. Tutejszy gejzer wyrzuca wodę z drobnym piaskiem obfitującym w minerały z głębokości 404,5 metra na wysokość 15–20 metrów.
Podczas podróży po Abovie warto się zatrzymać na dłużej w Koszycach, mieście, które oferuje kompleksowy przekrój przez historię. Można się o tym przekonać choćby podczas wizyty w katedrze św. Elżbiety, Wieży Urbana czy kaplicy św. Michała. Bogate ekspozycje koszyckich muzeów i galerii umożliwiają zgłębianie kultury, sztuki i historii.
Mniej znane miejsca
Jeśli postanowicie spędzić w Koszycach więcej czasu, polecamy ogród botaniczny, wieżę widokową i ruiny zamku koszyckiego, ZOO, Dinopark, wąskotorową kolej dziecięcą w Čermeľu, tereny rekreacyjne Alpinka, park miejski, fontanny i wiele innych.
W pobliskiej miejscowości Budimír można podziwiać XV-wieczny dwór i typową zabudowę z okresu panowania Marii Teresy tj. z drugiej połowy XVIII wieku. Znajduje się tu ekspozycja historycznych zegarów.
Wysokie lasy Czarnej Góry otaczają zalew Ružín. Strome zbocza potrafią dać w kość niejednemu piechurowi, który postanowił zdobyć Sivec lub Skałę Folkmarską. Nagrodą za trud wspinaczki jest widok na meandrujący Hornad i Hnilec.
Specyficzne warunki klimatyczne panujące na południowych stokach Rudaw Słowackich umożliwiły założenie uzdrowiska w Štósie. W polu, mniej więcej pół kilometra za miejscowością Jasov, znajduje się samotna wapienna skała wielkości niedużej wiejskiej chaty. To Czarcia Skała (Čertova skala). Wiąże się z nią legenda o diable, który wpadł w gniew, ponieważ nie mógł dosięgnąć tych, którzy żyli przykładnie i nie grzeszyli. Ze złości cisnął skałę w szczere pole i stoi tam po dziś dzień.
W Turni nad Bodvou można podziwiać gotycki kościół Wniebowzięcia NMP z cennymi freskami. Drewniana zabudowa osady Hačava jest wprost bajkowym dopełnieniem górskich krajobrazów z przepływającym tuż obok strumykiem Hájsky potok. W swoim biegu do miejscowości Háj strumyk tworzy wodospady, progi, kaskady i malownicze ustronie.
Do najstarszych i najwyższych drzew, które można zobaczyć na Słowacji i które pojawiają się w motywach heraldycznych sąsiednich miejscowości Slančík i Ruskov, zaliczają się olbrzymie, co najmniej 400-letnie dęby. W miejscu zwanym Regetą w średniowieczu znajdowała osada nosząca tę samą nazwę.
Najcenniejszym zabytkiem miejscowości Čečejovce jest reformowany wczesnogotycki kościół z końca XIII wieku, w którym można podziwiać unikalne średniowieczne freski. Tuż obok wznosi się drewniana dzwonnica.
Kuchnia
Na wzmiankę zasługują także tradycyjne przysmaki przyrządzane przez abovskie babcie. Niegdyś gospodynie gotowały swoim mężom pożywną zupę z barana. Abovskie specjały w okolicy Koszyc bazowały na ziemniakach, mące, smalcu i słoninie, czyli typowych składnikach używanych na co dzień w kuchni. W kulinarnej historii regionu zapisała się potrawa zwana podlubky, czyli zupa z liści kapusty, ziemniaków, mąki, śmietany, mleka i jaj. Popularnością cieszą się kluski z powidłem śliwkowym i skwarkami, czyli rezance so slivkovým lekvárom a škvarkami oraz hajtvaňoše, czyli placki z mąki, sody i letniej osolonej wody. Sekretem oryginalnej receptury jest posmarowanie ciasta rozwałkowanego na placek roztopionym smalcem i ponowne zagniatanie, aby składniki dobrze się połączyły. Czynność tę powtarza się przynajmniej trzykrotnie, co gwarantuje wyjątkowy smak.
Koszyce od zawsze były kosmopolitycznym miastem zamieszkałym nie tylko przez Słowaków, ale i Węgrów, Żydów, Ukraińców czy Polaków, a odzwierciedleniem tej różnorodności jest lokalna kuchnia. Do dziś panuje tu przekonanie, że piwo wspomaga trawienie. Nie dziwi zatem fakt, że browar Hostinec, mieszczący się w Domu Lewockim, uchodzi za najstarszą gospodę na Słowacji, która z krótkimi przerwami działa od 1542 roku. Nieodłączną częścią posiłków jest także wino, zwłaszcza w Koszycach, które od XIV wieku miały monopol na handel tym trunkiem.
Wyroby regionalne
Ośrodkiem kulturowym regionu Abov od zawsze były i wciąż pozostają Koszyce, a lokalni rzemieślnicy wyspecjalizowali się w obróbce metali. Miastem o bogatych tradycjach rzemieślniczych jest Moldava, gdzie można zobaczyć ekspozycję etnograficzną i kuźnię kowalską. Nie sposób zatem opuścić regionu nie zabrawszy ze sobą jakiejś pamiątki z warsztatu kowalskiego. Abov słynął też z tkactwa, a konkretnie z wyrobu gładkich i wzorzystych tkanin z nici wytwarzanych z włókien roślinnych i zwierzęcych. Ciekawym wyrobem regionalnym jest choćby kilim nazywany družbovský ručník. Hodowla zwierząt była zorientowana na chów owiec, dlatego w drogę powrotną warto zabrać ze sobą kawałek owczego sera albo odrobinę ciepła w postaci dodatku z tzw. guby, ręcznie tkanego wyrobu ze 100% wełny owczej. Jeśli wolicie zabrać ze sobą niezapomniane przeżycia, wybierzcie się na koszyckie targi bożonarodzeniowe albo na letni festyn balonowy czy popularną imprezę Cassovia Classic. Flagowym wydarzeniem jesieni jest Międzynarodowy Maraton Pokoju.
