Zamek Slanec, jezioro Izra i bunkry wojskowe

W koszyckim kraju do dziś są różnego rodzaju światowej sławy zamki lub chociaż ich ruiny, które już od epoki romantyzmu wzbudzały zainteresowanie turystów i wycieczkowiczów. Niektóre z nich stoją na niedostępnych wzniesieniach, inne są łatwo dostępne, bo zbudowano je na łagodnych pagórkach lub w dolinach. Celem nieforsownej wycieczki po Koszyckim Krańcu Świata może być na przykład zamek znajdujący się powyżej miejscowości Slanec. Zalesione wzgórze, na którym do dziś wznoszą się ruiny dawnej majestatycznej budowli, ma długą historię. Badania archeologiczne potwierdziły, że było zasiedlone już w młodszej epoce kamienia. Oczywiście zamek zbudowano na nim znacznie później. Dodatkowym atrybutem tego strategicznie położonego miejsca był też łatwy dostęp do zasobów drewna, zwierzyny i innych darów przyrody. Tu można zatem nie tylko poznawać historię, lecz także podziwiać cenną roślinność w zabytkowym parku.

Podczas spacerów na łonie przyrody nie ma czasu na wściubianie nosa w archiwa, ale w mądrych księgach i starych dokumentach są pierwsze wzmianki o zamku „sub castro Zalanch“ („pod zamkiem Zalanch“). W tej formie został on wymieniony już z 9 sierpnia 1281 roku i to w dekrecie węgierskiego króla Władysława IV. Zamek należał kolejno do Abów, Drugethów, Lossonczych, ale także do korony królewskiej. W burzliwych czasach napadów husyckich z XV wieku zamek został poważnie zniszczony, a następnie jeszcze częściej zmieniał właścicieli. Po wybuchu powstania antyhabsburskiego w 1605 roku został zdobyty przez hajduków, a następnie przez oddziały kuruckie Imre Tököliego. Kiedy pod zamek podeszły cesarskie wojska, kurucowie podpalili zamek i uciekli. Wkrótce potem zamek został na rozkaz cesarza Leopolda całkowicie zburzony. Niszczał przez ponad 130 lat, lecz w 1815 roku ówczesny właściciel tych dóbr – Jozef Forgách – ku powszechnemu zaskoczeniu odbudował centralną wieżę zamkową (donżon) i urządził w niej muzeum swego rodu, które działało do 1937 roku. Podczas drugiej wojny światowej wieża całkowicie spłonęła, a na przełomie tysiącleci niemal zupełnie się rozpadła. Dziś jednak ten zabytek kultury narodowej jest restaurowany przez stowarzyszenie działające na rzecz ocalenia zamku – OZ Zachráňme hrad Slanec, a w 2019 roku udostępniono tu do zwiedzania lapidarium.

Z całej ruiny wyróżnia się wieża „Nebojsa“, czyli nie bój się i doskonale zachowane gotyckie okno dawnej kaplicy zamkowej. Legenda głosi, że pewna młoda węgierska królowa, przeciwko której zbuntowała się część niezadowolonej szlachty, przebywała na tym zamku. Buntownicy oblegali Slanec, a szlachcic Forgách ponoć miał władczynię skrycie zamordować. Zakradł się nawet do jej sypialni, ale kiedy przerażona królowa wyskoczyła z łóżka, oczarowany jej urodą Forgách nie był w stanie wykonać swojego zadania i pomógł jej uciec. Z wdzięczności królowa podarowała mu później zamek.

Dzięki swojemu położeniu zamek slanecki jest idealnym miejscem widokowym, z którego można podziwiać Nizinę Wschodnio-słowacką, Góry Slańskie (Slanské vrchy) oraz Góry Zemplińskie (Zemplínske vrchy). Niegdyś pod zamkiem stał pałac Forgáchów otoczony parkiem. Do dziś można tu podziwiać na przykład przywiezionego z Kalifornii cennego mamutowca olbrzymiego, który jest gatunkiem dożywający aż 4 000 lat. W parku rosną buki, kasztanowce, ale także miłorząb dwuklapowy czy katalpy z Wirginii.

Propozycje wycieczek po okolicy

Ze Slanca jest tylko 5 km do miejscowości Slanská Huta, gdzie znajduje się część wyjątkowego systemu 50 bunkrów wojskowych z lat 1937-1938. W związku z podpisaniem zdradzieckiego układu monachijskiego nie były wykorzystane podczas bezpośrednich walk. Ich zwarta linia ciągnie się aż do miejscowości Kuzmice i Michaľany. W Slanskiej Hute można dwa z nich znaleźć w prywatnym ogrodzie koło boiska piłkarskiego. Według oznaczenia na mapie kolejne bunkry są w okolicznych lasach. Bunkry były budowane dla 7-osobowej załogi obsługującej karabin maszynowy. Żelbetowe ściany mają grubość 60-80 cm, a najgrubsza jest ściana przednia.

W pobliżu Slanskej Huty jest także naturalne jezioro Izra, które powstało w wyniku osunięcia się ziemi i ściany skalnej, które przegrodziły dolinę potoku. Za tą naturalną zaporą powstał zbiornik wodny o powierzchni 3,7 ha. Ma długość 250 m i szerokość 210 m. Przechodzą tędy znakowane trasy turystyczne prowadzące do rezerwatów przyrody Veľký Milič, Malý Milič i Marocká hoľa, które są ostoją buków i dębów, a także terenem gniazdowania ptaków drapieżnych. Jezioro Izra jest ciche i melancholijne, co na pewno nie jest wadą. Można się w nim kąpać oraz pływać łódką, na brzegu można coś zjeść i przenocować w skromnych warunkach. Okoliczne lasy są w sezonie pełne owoców leśnych i grzybów. Do jeziora dojeżdża się ze wsi utwardzoną drogą.

Slanec jest oddalony od Koszyc o 22 km. Można do niego dojechać autem, autobusem, a także rowerem pokonując ciężki podjazd. Z miasta wojewódzkiego prowadzi tu przez Osiedle nad Jazerom wylotówka nr 552 w kierunku na Bohdanovce. W samej miejscowości Slanec są drogowskazy kierujące w stronę zamku i parkingu pod nim, gdzie osadzono tablice zawierające wiele ciekawych informacji.

Služby v okolí

Reštaurácia Izra, Slanská Huta 92

Chatka s bufetom pri Izre, Slanská Huta 99

Reštaurácia Pizza Salančanka, Hlavná 207/ 122, 044 17 Slanec