Gemerskie perły gotyku: Koceľovce, Štítnik, Ochtiná, Plešivec

Nie istnieje tyle superlatywów, by można w pełni opisać koszycki kraj. Należy jednak bodaj wspomnieć o najcenniejszych i najciekawszych skarbach zgromadzonych na tym niewielkim obszarze. Koniecznie trzeba odkryć klejnoty Spiszu i Gemeru. Wschodnia część Gemeru jest jeszcze ciekawsza, gdy pozna się jej uwarunkowania historyczne i współczesne. Ten rejon jest dosłownie usiany kościółkami, które ze względu na swoją wartość i wygląd zaliczane są do skarbów nie tylko słowackiej architektury gotyku. Może nie są tak okazałe jak katedry w Koszycach, Bardejowie lub Lewoczy, ale i one mają w sobie majestat i dostojność, a zbudowano je z takim kunsztem, że ich wartości nie da się przeliczyć na żadne pieniądze. Przyciągają swoją kameralnością, wyjątkowością, kształtem i niepowtarzalnymi malarskimi zdobieniami wnętrz. Są tak doskonale wpisane w tutejszy krajobraz, jakby sam Stwórca umieścił je pod gemerskimi szczytami, tworząc ten zakątek. Są tak stare, że ze względu na ich oryginale detale architektoniczne wpisano je do rejestru „Średniowiecznego malarstwa ściennego na Gemerze i Malohoncie“ oraz nominowano do konkursu o przyznanie Znaku Dziedzictwa Europejskiego jako zbiór fresków w 12 średniowiecznych kościołach Gemeru-Malohontu, między innymi w 4 kościołach tzw. pętli štítnickiej, wiodącej przez miejscowości: Štítnik, Ochtiná, Koceľovce, Plešivec. Nie wahaj się zatem, lecz odważnie wyrusz, by z pokorą odkrywać najcenniejsze gemerskie klejnoty gotyku.

Koceľovce

Wieża kościółka w Koceľovcach pochodzi z I połowy XIV wieku. Jego dach o wyjątkowym kształcie wyróżnia się w całej okolicy. Parter wieży został zbudowany na plamie kwadratu, lecz na wysokości pierwszego piętra wieża zmienia się w ośmiokąt. Cenne freski należą do szczytowych osiągnięć gemerskiego malarstwa naściennego. Jednym z najbardziej przejmujących dzieł jest monumentalna scena Ukrzyżowania i Złożenia do grobu, w której Mistrzowi Ochtinskiego Prezbiterium udało się przedstawić głęboki smutek oraz ból trzech Marii rozpaczających po śmierci Jezusa. Przeprowadzone badania świadczą o tym, że freski zachowały się także w nawie, jednak dotychczas nie zostały odsłonięte. Specjaliści datują je na okres po 1400 roku. Do zakrystii prowadzą oryginalne kute drzwi z XIV wieku, również główne drzwi wejściowe – pochodzące z XVI wieku – zostały wykonane w podobnym stylu.

Štítnik

Kolejnym przystankiem na trasie zwiedzania gotyckich pereł Gemeru może być kościół ewangelicki w Štítniku, który kryje w sobie największe sakralne malowidła ścienne. Jego architektura z kunsztownie wykonanymi sklepieniami gwiazdowymi i sieciowymi skłania zwiedzającego do przemyśleń nad potęgą ducha. Oprócz malowideł ściennych zajmujących powierzchnię ponad 180 metrów kwadratowych znajdują się tu także najstarsze organy na Słowacji. Niektóre gotyckie freski pochodzą z końca XIV wieku i przedstawiają motywy biblijne. W kościele jest też niespotykana gotycka chrzcielnica z 1454 roku oraz renesansowo-barokowe stalle, w których zasiadali członkowie słynnych štítnickich cechów. Chcąc zwiedzić kościół, należy skontaktować się z urzędem parafialnym: Evanjelický farský úrad a. v., Teplická 208, Štítnik, +421 58 793 13 42, +421 907 249 688, +421 918 696 618.

Ochtiná

Następną perłą Gemeru jest kościół ewangelicki w Ochtinej. Bezcenna, pierwotnie romańsko-gotycka budowla, dziś wyraźnie wyróżnia się na tle ubogiego otoczenia, niegdyś bogatej i słynniej górniczej miejscowości. We wnętrzu jednonawowej średniowiecznej świątyni z wielokątnym prezbiterium znajdują się elementy w stylu romańskim, gotyckim i barokowym oraz plastycznie doskonałe i niezwykle cenne freski z XIV wieku. Ułożone w trzech pasach malowidłach przedstawiają sceny związane z życiem Chrystusa. Pierwszy pas to maryjna część cyklu składająca się ze scen Zwiastowania Maryi Pannie, Odwiedzin Maryi u św. Elżbiety i Narodzenia Chrystusa. W absydzie prezbiterium namalowane jest Przybycie i Pokłon Trzech Króli, Ofiarowanie Jezusa w świątyni, Dwunastoletni Jezus w świątyni i Koronacja Matki Boskiej. Północną ścianę prezbiterium zdobi pasyjna część cyklu: Wjazd Jezusa do Jerozolimy, Ostatnia Wieczerza i Modlitwa w Ogrodzie Oliwnym. W wielokątnej części prezbiterium przedstawiono Grupę faryzeuszy, Zaparcie się Piotra, Pocałunek Judasza oraz inne sceny biblijne. W wyniku przeprowadzonych w latach1976-1977 badań konserwatorskich tych malowideł, zaczęło w świecie historii sztuki funkcjonować pojęcie „Mistrz ochtińskiego prezbiterium“, którym określa się nieznanego autora tych fresków, ustalono, że jego autorstwa są również malowidła w prezbiterium kościoła w Koceľovcach. Prezbiterium w Ochtinej jest zakończone sklepieniem żebrowym, którego wiek określono na podstawie badań dendrologicznych fragmentu więźby na okres po 1377 roku. Do kościoła przylega orientowana na zachód wieża z biforiami charakterystycznymi dla stylu romańskiego, dlatego też przez długi czas uważano, że powstała w tamtym okresie. Chcąc zwiedzić kościół ewangelicki w Ochtinej, należy się skontaktować z przewodnikiem, dzwoniąc na numer +421 905 874 096.

Plešivec

Pierwotnie katolicka, a obecnie należąca do Reformowanego Kościoła Chrześcijańskiego w Plešivcu, gotycka, jednonawowa budowla sakralna początkowo była pod wezwaniem świętego Jerzego. Znajduje się w centrum miejscowości, a dzięki zachowanym freskom o wyjątkowej wartości zaliczana jest do najważniejszych zabytków kultury nie tylko Gemeru, ale całej Słowacji.

Kościół posiada poligonalnie zakończone prezbiterium oraz kaplicę po północnej stronie. Jest świadectwem dojrzałości architektury gotyckiej, o czym świadczą misternie wykonane maswerki okien, fragmenty sklepienia oraz sedilia w kształcie oślego grzbietu. Wewnątrz kościoła znajduje się wykonany z różowego marmuru gotycki nagrobek Ladislava Bubeka (Bebeka). Okazały gotycki portal łączący kaplicę z nawą nadaje wnętrzu imponujący wygląd. Freski są odsłonięte tylko częściowo, a ich badania i restauracja wciąż trwają. Znaczna część malowideł znajduje się na ścianach prezbiterium, przedstawiono na nich Ukrzyżowanie i Ostatnią Wieczerzę. Specjaliści doszli do wniosku, że freski są dziełem doświadczonego włoskiego mistrza i były wzorem dla kolejnych podobnych realizacji w okolicy (Štítnik, Ochtiná). Są jednymi z najcenniejszych fresków na Słowacji. Na terenie należącym do kościoła stoi też samodzielna dzwonnica z 1748 roku.

Služby v okolí

Pizza Caffe za kostolom, Námestie 1. mája, 441, 049 32 Štítnik

Pizza Piazza Grill Bar, Československej armády 23, 049 11 Plešivec

Kebab Plešivec, Československej armády 38, 049 11 Plešivec